Bu günlərdə "Aqrarkredit" SKT İH-nin sədri Məmməd Musayevin Azərbaycan Beynəlxalq Bankına rəhbər gətiriləcəyi ilə bağlı məlumatlar yayılıb. İlk baxışdan çox cəlbedici və uğurlu görünən həmin məlumatlarda bu prosesin Mərkəzi Bankın prezidenti Elman Rüstəmovun patronajlığı altında gerçəkləşdirildiyi qeyd edilir. Elman Rüstəmovu öz bankir həmkarında hansı mühüm işgüzar və peşəkar təcrübənin cəlb etdiyini söyləmək çətindir. Lakin o da bir həqiqətdir ki, Məmməd Musayev sınırlarına görə heç də Elman Rüstəmovunkundan geri qalmayan kifayət qədər zəngin nüfuz və sərvət imperiyasına malik bir bankir kimi tanınır. Bu iki şəxsi birləşdirən bir sıra xarakterlər deməyə əsas verir ki, Məmməd Musayevin təyinat məsələsinin gerçəkləşəcəyi təqdirdə Azərbaycan bank sektoruna nəzarət edəcək yeni korporativ maraq qrupunun formalaşacağı gözlənilir.
Korporativ maraqlar
Bank sektorunu ağuşuna alacaq inhisarçılıq genişlənərək ölkənin əsas iqtisadi rıçaqlarını nəzarətdə saxlayan sindikatların nüfuzuna işləyəcək. Nəzərə almaq lazımdır ki, Məmməd Musayev ölkənin ən iri şirkətlərini özündə birləşdirən Azərbaycan Sahibkarlar Konfederasiyasının prezidenti olaraq əsasən oliqarx məmurlara məxsus şirkətlərlə çox yaxın işbirliyinə malikdir. Digər tərəfdən ölkənin aqrar kreditləşməsində vasitəçi rolunu oynayan "Aqrarkredit" vasitəsilə kənd təsərrüfatının inkişafına ayrılan kreditlərin yönləndirilməsində istədiyi şəkildə iştirak edir. ASK üzvü olan şirkətlərin tam olmayan siyahısına nəzər salanda ölkə iqtisadiyyatının idarəçiliyində iştirak edən oliqarxlar gö önünə gəlir. Fikir verin, "Liderfarm" ASC, "Azərcell" BM, "Bacsell" BM, "Unibank" SKB, "AzEvrotel" Azərbaycan-Böyük Britaniya Birgə müəssisəsi, "Azərsun Holdinq" Şirkətlər birliyi, "Atəşgah" QTSC Sığorta Şirkəti, Baku STEEL Company, "AGBank" Səhmdar İnvestisiya Bankı, "Azərbaycan Respubilkası Beynəlxalq Bankı, "Karat Holdinq", Bakı Çinar Soyuducuları" ASC, "Ata-Holdinq" ASC, "HB Co Ltd" MMM, "Azturqaz" Azərbaycan-Türkiyə Müştərək Müəssisəsi, "Texnikabank" ASC, "Karvan İstehsalat Kommersiya Şirkəti" MMC, "NJT 2000" firması, "ADA-Ticarət" QSC, "Azərsu" ASC, "Santral Elektrik" LTD, İKB "Nikoyl" və adlarını sadalaya bilmədiyimiz neçə-neçə nəhəng şirkət Azərbaycan Sahibkarlar Konfederasiyasının üzvüdür. Məmməd Musayevin bir prezident kimi əsas fəaliyyəti ölkə iqtisadiyyatında yer alan bütün sahibkarlıq subyektlərinin mənafeyini müdafiə etməkdir. Lakin onun özü əslində bu şirkətlərin maraqlarına işləyən bir vasitəçiyə çevrilib. Bu da təbii qəbul edilməlidir. Çünki, Məmməd Musayevdən bundan artığını gözləmək mümkün deyildi. Necə olmasa, onun özünün də korporativ maraqlarından irəli gələn belə vasitəçilikdə oliqarx maraqlarına toxunulmur, əksinə lazım gəldikdə iri şirkətlərin dövlət himayəsindən yararlanmasına təminat verilir. Ölkədə kiçik və orta sahibkarlıq subyektlərinin sayı getdikcə azalır. Bu barədə məlumat verən iqtisadçı mütəxəssislər səbəb kimi, əslində bu sahibkarlıq subyektlərinin bəzi dövlət strukturlarının təhdidləri qarşısında tab gətirməyərək sıradan çıxmasını göstərirlər. Lakin digər əsas səbəb isə məhz oliqarx məmurların nüfuzuna işləyən iri şirkətlərin fonunda kiçik və orta sahibkarların rəqabət qabiliyyətsizliyidir. Belə bir şəraitdə Məmməd Musayevin yadına hansı xırda şirkət düşməlidir ki? ASK prezidenti onsuz da özünə yaxın beş-on orta sahibkara lazımi dəstəyini verə və onları hətta xaricə, o cümlədən Avropaya təcrübə mübadiləsinə göndərə bilir. Ölkə miqyası üçün isə bunlar dənizdə bir damla effektinə bərabərdir. Yəni, kiçik və orta sahibkarlığa dövlət qayğısının həyata keçirməli olan bəzi məmurlar üçün ASK prezidenti Məmməd Musayevlə bəzi məsələlərdə "şəriklik" daha sərfəlidir.
Aqrar kreditləşmədə "şapka" və "sambrero" üsulları
Məmməd Musayev kənd təsərrüfatının inkşafı ilə bağlı kreditləri isə ənənəvi olaraq Sahibkarlığa Kömək Milli Fondunun direktoru Şirzad Abdullayevin xeyir-duası ilə öz bankına yönləndirir, daha sonra "şapkalı" kreditə çevirərək sahibkarlara transfer edir. Bu məsələ uzun illərdir ki, aqrar sektorda sahibkarlıq fəaliyyəti üçün dövlət kreditləşmələrindən yararlanmaq istəyən kiçik və orta sahibkarların ən ciddi probleminə çevrilib. Son zamanlara qədər bu səbəbdən "şapka" ləqəbini almış Aqrarkredit SKT İH sədri kreditlərə etdiyi saxta əlavə faizlərini xeyli artırdığından, sahibkarlar üçün əlçatmaz kredit "yükləyən""sambrero"ya çevrilib. Bu nədir? Azərbaycan Sahibkarlar Konfederasiyasının prezidenti kimi mühüm ictimai vəzifəni daşıyan Məmməd Musayev nəfsinin ucbatından sahibkarlığın inkişafında bir əngələ çevrilib. Digər tərəfdən, ölkədə arqrar kreditləşmənin qarşısına açıxarılan süni maneələrin başında dayanır. Son illərdə ölkədə aqrar sektorun inkişafına ayrılan milyonlarla manat kreditin hansı faiz dərəcəsi Məmməd Musayevin "payına" düşüb? Bu sualın cavabını əldə etmək istəyənləri də regionlarda min bir əziyyətlə zülm içində torpağın həqiqi sahibkarlığı ilə məşğul olan fermerlərlə görüşə çağırırıq. Onlar Məmməd Musayevin dövlət kreditləşməsinə ortaqlığının hansı "qanunla" tənzimləndiyini izah edə bilərlər. Bu isə dövlətimizin aqrar siyasətinin tələbləri ilə daban-dabana ziddiyyət təşkil edir. Əlbəttə, bunlar ölkə rəhbərliyinin diqqətini cəlb etməyə bilməz. Ona görə də, Məmməd Musayevin öz biznes imperiyasını möhkəmləndirməsinə işləyən belə əməllər müvafiq strukturlar tərəfindən ciddi şəkildə araşdırılmalıdır.
ASK Məmməd Musayevin "girovun”da
ASK-nın rəsmi məlumatlarında Məmməd Musayevin fəaliyyəti tərif və təhrif edilir. Bildirilir ki, bu adam sədr seçilənədək Azərbaycan Respublikası Sahibkarlar (İşəgötürənlər) Təşkilatları Milli Konfederasiyası (ASK) Azərbaycan Respublikasında işəgötürənlərin ictimai birliyi olaraq ölkədə biznes mühitinin yaxşılaşdırılmasına kömək etmək, mülkiyyət və təşkilati-hüquqi formasından asılı olmayaraq (dövlət büdcəsindən maliyyələşən təşkilatlar istisna olmaqla), sahibkarlıq fəaliyyəti ilə məşğul olan hüquqi və fiziki şəxslərin könüllülük əsasında fəaliyyətini əlaqələndirmək, onlara ölkədə və xaricdə tərəfdaşlar tapmağa kömək etmək, hüquqi və iqtisadi mənafelərini müdafiə etmək vəzifələrinin öhdəsindən layiqincə gələ bilmirdi. Məmməd müəllim ASK-nın prezidentliyinə seçildi, qurumun fəaliyyətində əhəmiyyətli yeniliklər yaratmağa müvəffəq oldu. Əslində sadəcə struktur dəyişikliklərinə rəvac verən ASK prezidenti Mərkəzi aparatda 4 şöbə, Konfederasiya yanında yaradılmış 10 daimi komissiya, sahələr üzrə, respublikanın bütün bölgələrini əhatə edən 10 regional nümayəndəlik yaratmaqla səmərəli idərəolunmanın təşkil edildiyini düşünür. Lakin formaca cəlbedici görünən bu dəyişikliklərin məzmunca simvolik xarakteri dəyişməz olaraq qalır. Əlbəttə, Konfederasiya nəzdində 10 regional nümayəndəlik yaratmaqla iş bitmir. Sahibkarlığın inkişafına sözdə deyil, işdə dəstək verilməsini asanlaşdırmaq lazımdır. Regionlardakı nümayəndəliklər isə sahibkarlığın inkişafı istiqamətində mühüm layihələrin həyata keçirilməsində təminatçı kimi çıxış etmək əvəzinə, Məmməd Musayevin şəxsi ambisiyalarına işləyən qruplara çevrilib.
"Domokl" qılıncı
Məmməd Musayevin bir sıra biznes srtukturlarında ortaqlığı barədə kifayət qədər informasiya var. Onun "Başak-İnam Sığorta Şirkəti" ASC-nin Direktorlar Şurasının sədri Akif Kərimovla ortaqlığı barədə yayılan xəbərlərdə həmçinin deyilir ki, Akif Kərimovun Milli Bankın İpoteka Kreditləri Departamentində rəhbər vəzifədə işləyən yaxın qohumunun köməyi ilə ipoteka kreditləşməsi əməliyyatları həyata keçirilməlklə bankdan külli miqdarda nəğd vəsaitlər çıxarılaraq Məmməd Musayevin tikinti biznesinə yönəldilir. Məmməd Musayev həmçinin "Turan Bank", "Azər-Türk Bank" kimi iri maliyyə qurumlarının sahibidir. Hökumətdə yer alan bəzi nazirlərlə yaxın qohumluq əlaqələrinə malikdir. Bütün bu amillər Məmməd Musayevin nüfuzuna işləyən məqamlardandır. Fərqi yoxdur, kim olur-olsun, Məmməd müəllimlə yaxın qohumluğu olan şəxslər qəti əmindir ki, bu adam öz biznesini zəhməti və yuxusuz gecələri bahasına qura bilib. Lakin çoxları bilmir ki, Məmməd Musayev kimi bu qədər zəhmətkeş bir insan ən ağır zərbəni elə öz doğmasından, atası Qurban kişidən alıb. Qurban Musayev elə bir hərəkət edib ki, nəinki özü, hətta övladları da bu hərəkətin əziyyətini istər-istəməz çəkməli olurlar. Dəhşət və qorxuya bələnmiş çürük mənəviyyat insana ötəri həvəsdən savayı heç nə vermir.Ağıl və düşüncə ilə tərs mütənasiblik yarandıqda həvəs heyvani hisslərin məngənəsinə düşmüş insan törətdiyi əmələ ağlın gücü ilə qiymət verməyə çalışır. Xəcalət hissi keçirsə də özü ilə heç nə edə bilmir. Lakin bu peşmançılığın səmimiyyətdən uzaq, saxta olduğu aydınlaşdıqda çox mətləblər üzə çıxır. (Bu cümlələrin Məmməd Musayevə şəxsən heç bir aidiyyəti yoxdur) Məmməd Musayev atası Qurban müəllimlə həmişə hamı kimi qürur duymaq, fəxr etmək istəyib lap uşaqlıqdan. Atasının ucbatından aldığı mənəvi zərbə onun həyatını az qala sındıracaqdı. Lakin özünə inam, iradə və şəxsi zəhməti sayəsində özündə duruş tapdı, sübut edə bildi ki, hər kəsin həyatında baş verənləri həmişə genetik tellərə bağlamaq düzgün deyil. Təəssüf ki, atası Qurban Musayevin müəllimliklə bir araya sığmayan hərəkətlər Məmməd Musayevin başı üzərindən asılmış "domokl" qılıncı kimi, onun ömrü boyu izləyəcək.
Davamı var...
P.S. Növbəti sayımızda "Ləkə" poemasından bir neçə hissəni dərc edəcəyik.
