Azərbaycan torpaqlarını azad edəndən sonra işğalçı Ermənistanın törətdiyi çoxsaylı vəhşiliklər aşkarlandı. Həmin ərazilərdə ermənilərin və onların havadarlarının mina basdırdığı, Azərbaycana məxsus mədəni-tarixi abidələrini dağıtdığı, mülki binaları yerlə bir etdiyi, bağ-bağçaları, meşələri və başqa təbii gözəllikləri məhv etdiyi göründü, təsdiqləndi. Yerli və xarici müşahidəçilər ermənilərin yüzlərlə belə vəhşiliklərinin şahidi oldu.
İşğalçı Ermənistan Qarabağda dünya və yerli əhəmiyyətli tarixi-memarlıq abidələrini dağıdıb,yaxud onu təhrif edib. Onların vəhşiliklərinə aid bəzi nümunələri diqqətinizə çatdırırıq.
Eramızdan əvvəl II minilliyin sonlarına aid olan və Orta Tunc dövrü insanlarının yaşayış izlərini daşıyan Üzərliktəpə arxeoloji abidəsi erməni vandallığına ən çox məruz qalan abidələrdəndir. 1993-cü ildən ermənilərin işğalı altında olan abidənin ərazisi 2019-cu ilə kimi mütəmmadi olaraq hər il ermənilər tərəfindən yandırılıb.
Ağdam rayonu ərazisindəki Qutlu Musa türbəsi baxımsızlıqdan qəzalı vəziyyətə düşüb, türbənin fasadlarını bəzəyən unikal divar rəsmləri boyanaraq məhv edilib, interyerindəki oyma naxışlı daş plitələri isə dağıdılıb. 1992-ci ildə Şuşa şəhəri ermənilər tərəfindən işğal edildikdən sonra burdakı İslam memarlıq nümunələrinin hamısı ya tamamilə, ya da qismən dağıdılıb.
İşğalçılar Qarabağdakı mədəni-tarixi abidələrini ya dağıdıb, ya da təmir adı altında erməniləşdirməyə çalışıblar.
1992-ci ildə Laçın rayonunun işğal edilməsi ilə ermənilərin nəzarəti altına keçən Sisərnəvəng (Ağoğlan) monastırı 1999-2000-ci illərdə təmir edilən zaman abidənin dam örtüyü, fasadları və interyerinə ciddi dəyişikliklər olunub. 2020-ci il Dağlıq Qarabağda atəşkəs bəyanatına əsasən Laçın rayonu ərazisini tərk edən ermənilər monastırın həyətində yerləşən VI-IX əsrlər və sonrakı dövrlərə aid bədii təsvirli daşları və xaç daşları apardıqlarını əks etdirən fotolar sosial mediada yayımlanıb.
Ermənilər işğal etdikləri bütün rayonlarda tarixi-diyarşünaslıq muzeylərini dağıdıblar.
Böyük Vətən Müharibəsi iştirakçılarının xatirəsinə qoyulan abidə-komplekslər də onlar tərəfindən dağıntıya məruz qalıb. Onlarla məscid və kilsə də erməni vəhşiklilərinin qurbanı olub.
2020-ci il noyabrın 10-da atəşkəs bəyanatı imzalanandan sonra ermənilərin və havadarlarının yadına Qarabağdakı tarixi abidələr deyil, xristinalığa aid mədəni irs düşüb. Ötən 30 il ərzində Azərbaycanın yerli və dünya əhəmiyyətli tarixi-mədəni abidələrinin ermənilər tərəfindən dağıdılmasına göz yuman beynəlxalq ictimaiyyət sanki birdən ayılıb və Qarabağda xirstianlıq izi axtarmaq həvəsinə düşüblər.
Bunun üçün Ermənistan onlara öz aləmində “dəlil” verir. Guya Cəbrayıl rayonu ərazisində “kilsə” “dağıdılıb”.
Azərbaycanın işğaldan azad edilən bu bölgəsində xristian dininə sitayiş edən o sayda sakin olmayıb. Odur ki, ibadət edən yoxdursa, ibadətgaha ehtiyac da yoxdur. Ona görə Cəbrayılda Ermənistanın iddia etdiyi tarixi-mədəni kilsə olmayıb. İşğaldan sonra ermənilər orada əsgərləri üçün qalmağa yer tikiblər. Ərazi işğaldan azad edildikdən sonra həmin yeri Ermənistan “kilsə” kimi beynəlxalq ictimaiyyətə sırımaqla öz aləmində Azərbaycana qarşı aksiya keçirmək niyyətinə düşüb. ATƏT-in Minsk qrupu həmsədrlərinə də məsələ ilə bağlı müraciət edilib. Onlar da bildirib ki, bu, hərbi hissənin bir tikilisi olub, tarixi abidənin dağıdılmasına dair heç bir fakt yoxdur.
Azərbaycan Prezidentinin köməkçisi, Prezident Administrasiyasının xarici siyasət şöbəsinin müdiri Hikmət Hacıyev işğaldan azad edilmiş Cəbrayıl rayonunda “erməni kilsəsinin sökülməsinə” dair KİV-də yayılan xəbərlərə münasibət bildirib: “2017-ci ildə Azərbaycan Xarici İşlər Nazirliyinin sözçüsü işləyərkən işğal altında olan, əvvəllər ermənilərin heç vaxt yaşamadığı Cəbrayılda qanunsuz olaraq ibadətgah tikilməsi barədə açıqlama vermişdim. Orada qeyd etmişdim ki, Azərbaycanın işğal olunmuş ərazilərində hər şeyin məhv edildiyi bir vaxtda belə dini abidənin inşası xristianlığın təməl prinsiplərinə ziddir”.
Azərbaycanın rəsmi nümayəndəsinin və beynəlxalq vasitəçilərin məsələyə münasibətindən göründüyü kimi bəhs edilən tikili xristian abidəsi deyil, hərbi obyekt olub.
Xristianlıq Azərbaycan cəmiyyəti və dövləti üçün yabanı, ögey deyil. Bu dinin Azərbaycanda ənənəsi və abidələri var. Odur ki, Azərbaycan bu dinə aid irsi qorumaqla öz mədəni abidələrini mühafizə edir. Bunun üçün xarici müdaxilə və saxta xristian təəssübkeşliyi yersiz görünür. Ermənilərin və havadarlarının bu istiqamətdə canfəşanlığı isə “bulanıq suda balıq tutmaq”, yaxud “çibin murdar etməz, ürək bulandırar” atalar sözlərini yada salır.
