“Azərbaycan Rusiyaya qarşı bəzi sanksiyalara qoşulmağa məcbur olacaq” - İLGİNC DETALLAR
15-03-2022, 18:04. Yazar: admin
Günün əsas mövzu Rusiyanın Ukraynaya qarşı başlatdığı müharibədir. Bu hərbi macəra necə bitəcək və bu ölkələri gələcəkdə nələr gözləyir? DİA.AZ xəbər verir ki, AYNA bu və digər məsələlərlə bağlı tanınmış azərbaycanlı Rauf Mirqədirovla həmsöhbət olub.
- Bu gün bir çox analitiklər Rusiya ilə Ukrayna arasında müharibənin bitmə vaxtı və nəticəsi ilə bağlı proqnozlar verirlər. Bu barədə sizin versiyanız varmı?
- Bu gün Putinin iki seçimi var: pis və çox pis. Bu seçim dövlət və ya Putin üçün nəyin yaxşı olub-olmamasından asılıdır. Putin üçün pis variant ondan ibarətdir ki, o, geri çəkilir, ehtimal olunan qələbəni nümayiş etdirmədən Ukrayna ilə sülh müqaviləsi bağlayır. O, sadəcə geri çəkilir və vəziyyəti sabitləşdirməyə çalışır.
Sonuncu variant Rusiya üçün yaxşıdır, çünki ən azı beynəlxalq ictimaiyyətlə münasibətləri normallaşdırmaq şansı var. Qısa müddətdə deyilsə, heç olmasa uzunmüddətli perspektivdə. Axı Qərbin heç olmasa minimum etimadını qazanmaq üçün vaxt lazımdır. Aydındır ki, sanksiyalar dərhal aradan qaldırılmayacaq, bunun üçün vaxt lazımdır.
Lakin bu variant Putin üçün pisdir, çünki onun reytinqini, xüsusən də naməlum səbəblərdən kor-koranə onu dəstəkləməkdə davam edən kütlə arasında aşağı düşmə təhlükəsi yaradır. Bu isə Putinin özü üçün məhvedicidir. Xüsusən də qarşıdan gələn seçkilər ərəfəsində.
Rusiya dövləti üçün çox pis variant, Putin üçün isə ən yaxşı variantlar arasında biri də var - bütün yolu gedib, nəyin bahasına olursa-olsun, Kiyevi ələ keçirmək. Və Xreşatikdə "qələbə paradı" keçirmək. Belə olan halda Rusiya Qərb dünyası ilə normal münasibətləri bərpa edəcəyinə bütün ümidlərini itirir. Bir sözlə, Rusiya sosial-iqtisadi blokadadan çıxa bilməyəcək və bu sahədə geriləmə göz qabağında olacaq. Yəni, Putinin xarici siyasət meydanında uğursuzluğa düçar olacağı açıq-aydın Rusiya iqtisadiyyatının çökməsinə gətirib çıxaracaq.
Döyüş əməliyyatları ilə bağlı proqnoza gəlincə, düşünürəm ki, onlar bir ay yarımdan çox çəkməyəcək. Və ya bəlkə daha az. Çünki Putin həm Rusiya elitası, həm də beynəlxalq ictimaiyyət tərəfindən güclü təzyiq altındadır.
- Əslində, dünya iki yox, üç düşərgəyə bölünüb: Rusiyanı dəstəkləyənlər, Ukraynanın yanında olanlar, üçüncüsü isə bu və ya digər səbəbdən tərəflərdən birini dəstəkləyə bilməyən simpatizanlar. Siz Azərbaycanı hansılara aid edirsiz? Və ölkənin mövqeyi nə dərəcədə doğrudur?
- Düşünmürəm ki, dünya birmənalı olaraq Rusiyanı dəstəkləyənlər və Ukrayna və ya Qərbin tərəfdarı olanlara bölünə bilər. O sadə səbəbdən ki, Rusiyanı faktiki olaraq heç kim dəstəkləmir. Rusiyanın tərəfində olan bəzi ölkələr isə qlobal dünyanın bir hissəsi sayıla bilməz.
Azərbaycana gəldikdə, təbii ki, bizdə də simpatiya Ukraynanın tərəfindədir. Bunu bilmək üçün sosial şəbəkələrı və Azərbaycan mediasını nəzərdən keçirmək kifayətdir. KİV-lərin böyük əksəriyyəti, hətta rusiyayönlü media da bu gün Ukraynanın ədalətli azadlıq mübarizəsini dəstəkləyir. Bu və digər dolayı faktorlara əsaslanaraq belə qənaətə gəlmək olar ki, Azərbaycan hakimiyyəti Ukraynanın tərəfindədir.
Bu gün reallıq ondan ibarətdir ki, Lavrovun “Rusiyanın təhlükəsi yoxdur” bəyanatından asılı olmayaraq, çox yaxın keçmişdə baş verənləri hamı gözəl xatırlayır. Bu, 2008-ci ilin avqustunda Rusiyanın Gürcüstana qarşı müharibəsidir, o zaman Kreml bəyan etmişdi ki, bu, müstəsna haldır, Saakaşvilinin təmsil olunduğu rəsmi Tbilisi Moskvanı bu cür addımlar atmağa məcbur edib. Ancaq 6 il keçdi və 2014-cü ildə Ukraynada "müstəsna" hal təkrarlandı. Dedilər ki, Ukraynada dövlət çevrilişi olub, Rusiya yad ölkədə insanları xilas etməyə “məcbur olub”.
Amma bu gün bu nağıllara heç kim inanmır. Və hamı yaxşı bilir ki, bu gün heç bir ölkə (hətta Avropa İttifaqı və ya NATO üzvü olmayanlar belə) Rusiyanın “sülhməramlı missiyası”ndan sığortalanmayıb. Və bütün bu amilləri nəzərə alaraq, Azərbaycan cəmiyyətinin böyük əksəriyyəti Ukraynaya rəğbət bəsləyir, Putinin məğlub olmasını istəyir.
- Bu gün Rusiya da, Ukrayna da deyir ki, müharibədən sonra hamı cavab verəcək. Ruslar hətta dövlətlərinə qarşı qeyri-dost siyasət aparan ölkələrin siyahısını da tərtib ediblər. Bunun fonunda bəzi politoloqlar qeyd edirlər ki, müharibədən sonra, təbii ki, Rusiya qalib gəlsə, məsələn, İngiltərə və ya Almaniyanı “cəzalandırmaq” üçün kifayət qədər gücü olmayacaq, ancaq ictimai rəyi açıq-aşkar tamamilə Ukraynanın tərəfində olan postsovet ölkələri öz qamçı paylarını alacaq. Belə bir mövqe tutaq ki, erməniləri ruhlandırır və onlar ümid edir ki, Moskva onlara bu yolla Qarabağı qaytarmağa kömək edəcək. Belə bir ssenari nə dərəcədə realdır və Ukraynadakı müharibə ilə Qarabağ problemi arasında hər hansı əlaqə varmı?
- Bu gün ermənilərin Dağlıq Qarabağa yenidən müdaxilə edə biləcəyini söyləmək reallığı əks etdirmir. Ən azı ona görə ki, Qarabağ bölgəsinin bir hissəsi təkcə erməni separatçılarının deyil, həm də Rusiyanın “sülhməramlıları” adlandırılan qüvvələrin nəzarətindədir. Üstəlik, hakimiyyət, eləcə də onların nəzarətində olan KİV-lər belə bir illüziya yaratmağa çalışır ki, guya Qarabağ tamamilə Azərbaycanındır və bu problem həll olunub. Baxmayaraq ki, bu, heç də belə deyil.
Bəli, Rusiya postsovet məkanında öz maraqlarını müdafiə etmək üçün münaqişədən sonrakı vəziyyətdən istifadə edə bilər. Amma bu, heç bir halda bu və ya digər ölkənin rəhbərliyinin hansı mövqedən çıxış edəcəyi ilə bağlı deyil. Bu vəziyyətdə iki ssenari mümkündür:
Birinci variant - Putin “Pirr qələbəsi” qazanır, baxmayaraq ki, bir daha qeyd edirəm, bu, Rusiya üçün dəhşətli nəticələr doğuracaq. Bu vəziyyətdə bir çox postsovet ölkələri, o cümlədən Azərbaycan özünü qalibin mərhəmətinə dərhal “təslim edəcək”.
İkinci - Putin Ukrayna təşəbbüsündə uğursuzluğa düçar olur və başqa istiqamətdə uğur qazanmalıdır. Bu halda Rusiyanın NATO qüvvələri ilə birbaşa qarşıdurmada olmayacağı o qədər də çox istiqamət yoxdur. Bunlar Dnestryanı, Gürcüstan və Qarabağ münaqişəsi zonasıdır. Belə olan halda nəzərə almaq lazımdır ki, Moldova və Gürcüstan timsalında Rusiya faktiki olaraq münaqişə tərəfidir.
Ermənistan-Azərbaycan münaqişəsində Rusiyanın rolu daha sadədir, o mənada ki, Moskva hər iki münaqişə tərəfindən vasitəçi və sülhməramlı kimi tanınır. Yəni, bu halda Rusiyanın növbəti münaqişə raundunu qızışdırması və bu və ya digər tərəfi dəstəkləməsi, yaxud 44 günlük müharibədə olduğu kimi müəyyən nöqtəyə qədər neytral qalması kifayət edəcək.
Onu da nəzərə almaq lazımdır ki, hər iki ölkədə “beşinci kolon” var. Ermənistanda başqa şeylərlə yanaşı, Rusiyanın güc resursları da var. Bildiyiniz kimi, qondarma “Dağlıq Qarabağın Müdafiə Ordusu” tamamilə Rusiya “sülhməramlılarının” nəzarəti altındadır və Ermənistan Silahlı Qüvvələrində Paşinyanın bütün cəhdlərinə baxmayaraq, rusiyapərəstlik hissləri güclüdür. Yəni, Moskva Cənubi Qafqazda konkret məqsədlərinə çatmaq üçün Ermənistandakı qüvvələrdən istifadə edə bilər.
Yekun olaraq qeyd edim ki, Ukraynadakı müharibə ilə Qarabağ münaqişəsində mümkün gərginlik arasında birbaşa əlaqə yoxdur. Amma istənilən halda Azərbaycanın maraqları ona görə təhlükə altında ola bilər ki, Putinə aqressiya lazımdır.
- Azərbaycan da Türkiyə kimi hər zaman hər hansı dövlətin ərazi bütövlüyünü dəstəkləmək prinsipinə sadiq qalıb, Ukraynaya humanitar yardımla kömək edir, Qərbin sanksiyalarını dəstəkləmir. Müharibənin nəticəsindən asılı olaraq iki qarşı-qarşıya gələn tərəfdən - Qərbdən, yoxsa Rusiya Federasiyasından Bakını öz dəqiq mövqeyini - Moskva və ya Kiyevlə birgə olduğunu söyləmək tələbi ola bilərmi? Bizim üçün belə bir seçim riski varmı?
- Ümumiyyətlə, heç kim Azərbaycandan Qərbin sanksiyalarına qoşulmasını tələb etmir. Eyni zamanda qeyd etmək istəyirəm ki, müəyyən sanksiyalar var ki, Bakı özü də “atəş” altında qalmamaq üçün istər-istəməz onlara qoşulmağa məcburdur. Məsələn, Rusiyaya qarşı tətbiq edilən maliyyə sanksiyaları. Bunlar SWIFT ilə əlaqəni kəsmək kimi ekstraterritorial sanksiyalardır. Yəni bu tədbirlər Azərbaycanın Rusiya ilə bank sektorunda əməkdaşlığını mümkünsüz edir.
Başqa bir sahə Azərbaycanla Rusiya arasında hərbi-texniki xarakterli məsələlərdə əməkdaşlıqdır. Söhbət Rusiya silahlarının alınmasından gedir. Biz bu məsələdə də əməkdaşlığı dayandırmalı olacağıq, çünki Rusiya hərbi-sənaye kompleksinə istənilən dəstək avtomatik olaraq “qırmızı xətti” keçmək hesab olunur. Və əgər Bakı Rusiyadan silah almağa davam edərsə, özü də sanksiyalara məruz qalacaq.
Bəli, heç kim Azərbaycandan Rusiya ilə hava məkanını bağlamağı tələb etmir. Amma bütün məsələ ondan ibarətdir ki, Azərbaycan Rusiya əleyhinə bəzi tədbirlərdə iştirak etməli olacaq. Məsələn, heç kim sual vermir: Azərbaycan Rusiya ilə hava məkanını bağlamasa da, Rusiya təyyarələri ölkəmizə uçmur. Niyə? Fakt budur ki, Rusiya aviasiya donanmasının 700-ə yaxın təyyarəsi icarədədir. Yəni onlar “Airbus”, “Boeing” və sair.
Bütün Qərb şirkətləri lizinq müqaviləsini ləğv etdi və Rusiya bu təyyarələri sahibinə qaytarmalıdır. Lakin Rusiya onları geri qaytarmaq fikrində deyil. Ən azı bunu iddia edir. Amma bütün problem ondadır ki, bu təyyarələr Bakıya gəlsə, o zaman Azərbaycan tərəfi onları həbs etməli olacaq. Bundan sonra uzun sürən məhkəmə çəkişmələri başlayacaq və s.
- Ukraynadakı müharibənin ilk həftələrindən fərqli olaraq Azərbaycanda da Rusiyanın haqlı olduğunu, Ukraynanın millətçilərdən təmizlənməsinə ehtiyac olduğunu açıq şəkildə bəyan edən müxtəlif səviyyəli rusofillər nəzərəçarpacaq dərəcədə fəallaşıblar. Bütün bu mesajlarda əsas tezi təhdiddir: “Rusiyaya qarşı çıxmayın, sanksiyalar onu dayandıra bilməz, o, böyük və güclüdür, cəzalandıra bilər”. Bu, sadəcə təhlükədir, yoxsa Azərbaycanda rusofillər doğrudanmı, obrazlı desək, “XII Qızıl Ordu”nun gəlişini gözləyirlər və hazırlaşırlar? Belə bir nəticə əldə etmək üçün hər hansı ilkin şərtlər varmı?
- Belə bir təhlükənin, yuxarıda qeyd etdiyim kimi, Azərbaycanın bu məsələdə mövqeyi ilə heç bir əlaqəsi yoxdur. Səbəb həmişə ola bilər. Necə deyərlər, adam olsun, məcəllə tapılar. Və mümkün nəticələrdə Bakının indiki davranışının heç bir əhəmiyyəti yoxdur.
Bu kontekstdə qızğın rusofillərə gəlincə, onları “beşinci kolon”a aid etmək olardı, amma... Onların arasında ürəkdən inananlar var ki, Azərbaycan özünü yaxşı aparmalıdır, əks halda böyük Rusiya bizi cəzalandıracaq. Bir daha təkrar edirəm: Putin Rusiyasının münasibətinin bizim davranışımızla heç bir əlaqəsi yoxdur.
Belə adamların “dəmir” arqumenti isə ondan qaynaqlanır ki, bu vəziyyət bizim üçün sərfəli deyil, Rusiya Azərbaycanla sərhədləri bağlasa, əmək miqrantlarımızı qovsa, vəziyyə yaxşı olmayacaq. Hava sərhədləri haqqında artıq yuxarıda dedim.
Gələk əmək miqrantlarının, xüsusən də soydaşlarımızın məsələsinə. Sanksiyalardan sonra yüzlərlə xarici şirkət Rusiya bazarını tərk edib ki, bu da iş yerlərinin itirilməsinə səbəb olub. Sanksiyaların qüvvəyə minməsi ilə Rusiyanın ilin sonuna qədər təxminən 9 milyon iş yerini itirəcəyi gözlənilir.
Rusiyada bu ölkənin vətəndaşı olmayan və daimi işi olmayan azərbaycanlılar bu gün dilemma qarşısındadırlar: Rusiyada qalmaq, yoxsa Azərbaycana qayıtmaq? Amma başqa bir şey də təəccübləndirir: hamı Rusiyada üç milyon azərbaycanlıdan danışır. Sabah altı milyon desələr də, təəccüblənmərəm.
Birincisi, rəqəm çox şişirdilib. İkincisi, bir milyona yaxın azərbaycanlı artıq Rusiya vətəndaşıdır. Yəni hüquqi baxımdan Rusiya vətəndaşları olan azərvaycanlıların çıxarılması çox çətin olacaq. Demək olar ki, mümkün deyil.
Rusiyanın addımlarının tərəfdarları tərəfindən verilən başqa bir arqument: Rusiya Azərbaycan məhsullarının ixracı üçün bazarı bağlayacaq və bu, bizə ciddi təsir edəcək. Amma fakt budur ki, xatırladığım qədər Azərbaycan Rusiyaya o qədər də böyük həcmdə məhsul ixrac etmir. Bundan başqa, Rusiyada istehlak səbətinin səviyyəsi kəskin şəkildə aşağı düşəcək və ona görə də Azərbaycanın kənd təsərrüfatı məhsulları da daxil olmaqla, təlabatın xüsusi artımını gözləməyə dəyməz. Ona görə də Rusiya bazarını itirəcəyimizi deyənlər ya heç nə başa düşmürlər, ya da sadəcə olaraq fatal mənzərə yaratmağa çalışan “beşinci kolon”un nümayəndələridir.
Geri dön